fwbruar 2003
|
Džordž
Orvel
Budućnost ljudske civilizacije zavisiće od dva faktora: razvoja nauke, koja treba da olakša svakodnevni život i sačuva planetu na kojoj živimo za naredne generacije, i načina organizacije društva, koji se najčešće naziva politika. Već je u 20. veku postalo jasno da savršenija tehnika ne donosi i bolje društvene odnose, odnosno da “političke” prakse, usmeravane interesima moćnih klasa, i dalje samo variraju prastare načine vladanja državama i svetom. U naučnofantastičnoj književnosti ove činjenice ispisane su u nekolikim antiutopijskim romanima. Jedan od najpoznatijih svakako je roman “1984.” (prvi put objavljen 1949) Džordža Orvela (1903-1950). Njegova verzija ustrojstva sveta podrazumeva državu u kojoj vlada “englsoc” partija, građani su pod kontrolom na radnom mestu, na ulici, u kući; deca uhode roditelje i partijski aktivisti neprestano špijuniraju sve oko sebe - jer svi su sumnjivi mogu da počine zločin zlomisli. TV ekrani u sobama se ne isključuju, na njima su neprestano slike Velikog Brata koji opominje na unutrašnje neprijatelje a potom emituje slike ratova sa protivničkim državama; istovremeno, gledalac je, kroz ekran, nadziran od nadležne službe. Istorija se, u Ministarstvu istine, konstantno prekraja, u skladu sa tekućim potrebama brišu se nepoželjni drugovi ili bivši saveznici. Jezik se, radi ’jasnosti’, izbegavanja višesmislenosti i brisanja slobode misli, redukuje na fraze i uprošćene iskaze. Orvel je, prema legendi, roman napisao 1948. razočaran, kao ubeđeni levičar, staljinističkim zločinima i “1984.” je decenijama bila jedno od oružja ’slobodnog zapadnog sveta’ protiv komunističke opasnosti. Tendenciozno tumačenje priče o buntovnim ljubavnicima (koji to i nisu jer su od početka bili na oku vlasti) namerno previđa da je Orvel pored staljinističkog imao i sveži nacistički obrazac arijevskog Rajha, kao i da su u delima drugih pisaca već prepoznati elementi dehumanizovane vlasti (npr. Kafkini romani “Proces” i “Zamak”). Decenije koje su usledile posle Drugog svetskog rata otkrile su da ni demokratski Zapad nije imun od manipulisanja građanima i njihovim slobodama, što je “1984.” (kao i Orvelovu ciničnu bajku “Životinjska farma” iz 1945) učinilo knjigom sa univerzalnom slikom moći svih državnih režima, bez obzira kako sami sebe nazivaju. (maj 2003.)
|
