|
|
Graditelj fantazijskih svetova
 |
| Džek Vans |
|
S
tari majstor naučne fantastike
Džek Vans (1916) stasavao je u vremenima kada je tzv. ’palp naučna
fantastika’ bila u punoj snazi. Priče je počeo da objavljuje 1945. godine;
radilo se o standardnim avanturističkim jurnjavama širom svemira sa mnogo
akcije, sa Magnusom Ridolfom, herojem bez straha i mane u glavnoj ulozi (ove
priče sakupljene su u knjige koje su se pojavile 1966. i 1984). Prvi Vansov
roman, "Umiruća Zemlja" iz 1950, donosi preokret kako u njegovoj karijeri
tako i u samom žanru. Naime, Vans piše o Zemlji iz daleke budućnosti, u
Sunčevom sistemu koji umire; u čudesnim okruženjima egzotični junaci prolaze
kroz brojne avanture; naučna fantastika spojena je sa epskom fantastikom u
celinu koja do tada nije viđena a čija će atraktivnost toliko zaokupiti
pisca da postaje njegova trajna tema. Istovremeno, i ostali autori počeli su
da slede primer i ispisuju dela koja spajaju žanrovska iskustva naučne i
epske fantastike.
Vans će osnovnu liniju svog interesovanja nadograđivati sve dubljim i
detaljnijim razvijanjima svetova koje je osmislio; često su zapleti njegovih
knjiga zasnovani na antropološkim i folklornim karakteristikama i običajima
na koje dograđuje psihologija pojedinih ličnosti. Uprkos složenosti priče,
mnoštvu likova, potpuno nepoznatim ekološkim sistemima, odnosno drugačijim
vrednosnim principima po kojima funkcioniše nepoznato društvo, Vans uspeva
da uvuče čitaoce u zaplet, da ga učini verodostojnim i ubedljivim.
Egzotičnost, ponekad i krajnje ekstravagantna, postaje razumljiva i
prihvatljiva. Prozu krasi i lakoća pripovedanja, bogatstvo jezika i stila.
Mada je pisao i naučno fantastične priče u okvirima sandardnih ikonografija,
Vans je bio i ostao poznat i prepoznatljiv po specifičnom preplitanju
žanrova.
Serija "Umiruća Zemlja" obuhvata pored prvog romana i dela: "Oči Nadsveta"
(1966), "Kugelova saga" (1966), "Morin" (1968), "Sedamnaest devica" (1974),
"Vreća puna snova" (1979), "Rialto čudesni" (1984), "Nasmejani mađioničar"
(1997) i "Priče o umirućoj Zemlji" (2000). Vansov uobičajeni manir stvaranja
jesu serije romana, što mu dozvoljava da početne ideje dograđuje novim
detaljima; na taj se način razvijaju složeni svetovi nepoznatih kulturnih
obrazaca u kojima se mogu prepoznati brojne aluzije na zemaljske primitivne
kulture, istoriju srednjeg veka, mitologuju, filozofiju, alhemiju, poznata
dela umetničke i žanrovske baštine.
Osnovni kvaliteti, začudnost mesta dešavanja i junaka (ljudi, humanoidnih
rasa, zmajeva, odnosno drugih oblika života, među kojima ima i onih nastalih
mehaničkim-artificijelnim putem), Vansovih dela sadržan je najčešće u prvim
segmentima serijala, kada se postavljaju temelji vanzemaljskih civilizacija
dok se u potonjim delima priča ponešto razvodnjava pa čak postaje i
neubedljiva. Vansov dosadašnji opus obuhvata serijale: "Velika planeta" (dva
romana), "Demonska princeza" (pet romana), "Tšai, planeta avantura" (četiri
romana), "Durdane" (tri romana), "Alastor" (tri romana), "Gaeanov doseg"
(dva romana), "Liones" (tri romana), "Kadvelove hronike" (dva romana), "Luke
Kala" (dva romana od kojih je najnoviji "Lurulu" izašao 2004).
Od čak 30-tak romana, koji nisu svrstani u serijale, najpoznatiji su "Jezici
Paoa" (1958) koji se bave problemima jezika i komunikacija među ljudima
odnosno u kontaktu sa vanzemaljskim oblicima života. Vans je svoje priče
sabrao u 15-tak knjiga; o njegovom delu je napisano nekoliko teorijskih
knjiga među kojima je i trotomna enciklopedija! DŽek Vans ostaje zabeležen u
istoriji naučne fantastike kao autor izuzetne imaginacije i sposobnosti da
osmisli druge svetove i uverljivo ih i detaljno dočara.
(05.05.2005.)
vrh strane
|
