fwbruar 2003

Herbert Džordž Vels
(Wells, Herbert George 21. septembar 1866 - 13. avgust 1946)
Literarni nadničar i žanrovski pionir

H.Dž. Vels

Nakon punog veka razvoja moderne naučne fantastike (eng. Science Fiction; naš prevod nije u potpunosti adekvatan originalu, jer Fiction je termin kojim se upotrebljava označava beletristika), može se, bez prevelikog premišljanja, reći da je H. Dž. Vels (1866-1946) svojevrsni “otac” ovog žanra. To stoga jer njegovo delo izdržava proveru vremena potvrđujući da je ovaj, kako je za samog sebe pisao, “jedan od najplodnijih literarnih nadničara svog vremena” i autor preko 100 knjiga, otvorio gotovo sve teme kojima su žanrovski pisci, sve do danas, zaokupljeni. Za razliku od savremenika mu Žila Verna, u Velsovim delima težište nije na pukom tehnicizmu, već na njegovim posledicama (najčešće mračnim) u organizaciji življenja neke buduće zajednice. Prvi njegov roman “Vremeplov” (iz 1895) bavi se potpuno novom idejom putovanja kroz vreme i negativnom utopijom daleke budućnosti; “Ostrvo dr Moroa” (1896) varira motiv Frankenštajna (postavljen u romanu Meri Šeli) i pobune eksperimentalnih nakaza; “Nevidljivi čovek” (1897) ludog pronalazača nevidljivosti groteskno vodi golog i gladnog kroz snegove; “Kada se spavač probudi” (1898) je antiutopija i preteča “Vrlog novog sveta” Hakslija i Zamjatinovog “Mi”; “Rat svetova” (1898) diže arhetipski strah od stranaca na vanezaljski nivo; “Prvi ljudi na Mesecu” (1901) otkrivaju ubedljivo ustrojstvo civilizacije drugačijeg oblika života. Velsova angažovanost po pitanju dostizanja socijalne pravde pretočena je i u nekoliko utopijskih romana - “Moderna utopija” (1905), “Ljudi poput bogova” (1923), “Oblik stvari koje će doći” (1933) dok “Hrana bogova” (1904) predstavlja novi soj ljudi naslednika sadašnjeg čoveka; motiv mutacija pojavljuje se i “U danima komete”. Užasnut moćima ratne mašinerije Vels predviđa strahote bombardovanja i moć tenkova u romanima “Rat u vazduhu” i “Kopnena oklopnjača” nastalim pre I svetskog rata, “Oslobođeni svet” gradi viziju atomske apokalipse, “Sveti užas” iz 1939. govori o budućnosti nastaloj na fašističkoj ideologiji. Prva literarna kosmička katastrofa Zemlje predočena je u priči ”Zvezda” a bizarna društvena ustrojstva u “Zemlji slepih”, hororistički motiv najezde insekata nalazimo u pričama “Dolini paukova” i “Carstvo mrava”.

Velsov stil je jednostavan, ponekad na granici literarnosti, zapleti umeju da budu naivni, ali su mu ideje bile, za ono vreme, fascinantne. Otuda su njegove “pseudonaučne novele - romanse”, kako ih je u početku zvao, temelj na kome je izdignuto zdanje sveukupne naučne fantastike.

vrh strane