Abu Ja'far Mohammad ibn Musa Al-Khwarizmi Rođen oko 780 n.e.; umro posle 847 n.e.

Musa al-Kvarizmi je rođen u persijskom gradu Khwarizmu (danas gradić Khiwa u Uzbekistanu) južno od Aralskog mora[1]. Njegovo ime nam sugeriše da je on bio "Muhamed, sin Mojsijev, otac Jafarov, iz Khwarizma". Vrlo malo se zna o njegovom životu u mladosti, sem da su se njegovi roditelji preselili južno od današnjeg Bagdada. Tačan datum njegovog rođenja i smrti nam nije poznat, ali je prihvaćeno da je stvarao u vreme vladavine kalifa Al–Ma'muna od Bagdada (813–833), a umro oko 840 n.e.

Al–Khwarizmi je bio matematičar, astronom i geograf. Bio je jedan od najvećih ikad rođenih matematičara, otac nekoliko grana i osnovnih pojmova u matematici. Njegovi matematički radovi su bili uticajniji na pomicanje dotadašnjih granica znanja od bilo kojeg drugog srednjevekovnog pisca. Glavni je njegov izuzetni rad o algebri, ne samo zato što je dat u formi sistematizacije, već i zbog razvijanja analitičkih mogućnosti linearnih i kvadratnih jednačina, što ga je učinilo utemeljivačem algebre.

Sama reč algebra izvedena je iz nalova njegovog slavnog dela, knjige "Al–kitab almukhtamar fi hisab al–jabr wa'l–muqabilah", što znači "Zbirka sažetih izračunavanja i njenih ostataka", pisane u vreme njegovog rada u Kući Mudrosti[2] u Bagdadu. Njegova aritmetika predstavlja kompilaciju aritmetičkih pravila za linearne i kvadratne funkcije, elementarnu geometriju kao i za probleme proporcionalnog delenja nasleđenog novca. Rad je bio baziran na znanjima drevnih Vavilonaca od pre dva milenijuma, kao i zapažanjima beleženim u helenskim, hebrejskim i indijskim rukopisima. Praktična priroda ovog dela doveli su do toga da je do danas sačuvano iako su mnoga slična dela zauvek izgubljena.

On je objasnio način upotrebe nule, cifre od fundamentalne važnosti[3], razvijene od strane Arapa, a pod snažnim uticajem misli drevne Indije. Tek kada je Fibonacci[4] preveo Al–Kvarizmijeve radove, nula i algebra, nauka "totalno nepoznata do tada" su predstavljeni i evropskoj nauci.

Kao dodatak, razvio je i usavršio indijski sistem cifara, danas poznatije kao arapske brojeve, a uveo i njihov decimalni sistem, razvio neke aritmetičke procedure, uključujući i razlomke. Sistem brojeva se postepeno proširio po celom arapskom svetu, a njegovim prevođenjem u XII veku na latinski jezik, došlo je do širenja njegovog rada i ideja po čitavoj tadašnjoj Evropi. Svi tadašnji prevodi su počinjali sa 'Dixit Algoritmi', što znači "Govorio je al–Kvarizmi", a odatle je, pogrešnom etimologijom, nastao i današnji izraz prihvaćen u čitavom svetu 'algoritam'[5].

Razvio je detaljne trigonometrijske tablice koje sadrže sinusne funkcije, koje su verovatno nastale ekstrapolacijom Maslam Al–Majritijevih tangentnih funkcija. Takođe je usavršio geometrijski opis konusnih preseka kao i proračun grešaka, čime je otvorio vrata konceptu diferencijalnog računa. Imao je udela i u merenju prečnika i zapremine Zemlje, koja su vršena po naređenju kalifa Ma'mun Al– Rashida.

Al–Kwarizmi je napisao još jedan značajan rad – astronomske tablice "Sindhind zij". Delo se bazira na poznatim indijskim astronomskim radovima, donešenim u Bagdad oko 770. godine kao poklon indijske političke misije. Postojale su nekad dve verzije Al–Khwarizmijevog rada, pisana na arapskom jezikz ali su, nažalost, obe izgubljene. U X veku arapski matematičar Maslama Al–Majriti je napisao kritiku kraće verzije, a to je na

latinski preveo Adelard od Batha[6]. Postoji latinski prevod i druge verzije i oba prevoda su sačuvana. U knjizi se najviše govori o kalendarima, izračunavanju pravog položaja Sunca, Meseca i planeta i sfernoj astronomiji, ima astroloških tablica, izračunavanja paralakse, pomračenja i vidljivosti Meseca.

Njegove astronomske tablice su takođe bile prevedene i na evropske jezika, a kasnije i na kineski.

Mada je čitav njegov astronomski rad bio baziran na podacima uzetim iz radova Indijaca, kao i vrednosti u tablicama, Al–Khwarizmi je morao uticati na kasniji rad Klaudija Ptolomeja[7]. Danas ima krater na Mesecu sa njegovim imenom.

Ima mnogo manjih radova, kao dva rada o astrolabu[8] ili o sunčanom časovniku i Jevrejskom kalendaru, zvan "Istikhaj tarikh al–yahud". Napisao je i političku istoriju koja sadrži horoskope poznatih ličnosti toga doba. Napisao je i knjigu o sunčanim časovnicima ali je ona zauvek uništena.

Značajan je njegov rad i u oblasti geografije, knjiga sa mapama naslovljena sa "Kitab Surat–al–Ard", ne samo zato što je izvršio reviziju Ptolomejevog učenja o geografiji, već i stoga što je uradio precizniju mapu tada poznatog sveta. U njoj je bilo obeleženo i ponešto što tada u Evropi nisu ni sanjali da postoji.

Uticaj Al–Khwarizmija na razvoj nauke uopšte, a matematiku, astronomiju i geografiju posebno, dobro je poznat istoriji. Neke od ovih knjiga su bile vrlo brzo prevedene na brojne jezike i do XVI veka su predstavljale udžbenike mnogih univerziteta. Njihov prilaz je bio sistematičan i logičan i nije donosio samo prikaz postojećeg znanja u raznim granama nauke, već je svojom originalnošću obogaćivao istu. Nema sumlje da je slavu obezbedio čak i u stolećima posle svoje smrti.

vrh