Sadržaj AM

Određivanje dana, meseca i godine kada se neki događaj zbio u prošlosti nije ni malo lak i jednostavan zadatak. Teškoće se javljaju zbog toga što su se u prošlosti primenjivali različiti kalendari. Prilikom njihovog uvođenja ili prepravki, često je dolazilo do brisanja ili dodavanja pojedinih dana, pa čak i meseci. Ranije astronomi, a kasnije i istoričari, vrlo često su različito datirali određene događaje u prošlosti. Tu se prvenstveno misli na one pre naše ere, pre rođenja Hrista.

Kada je za vreme Gaja Julija Cezara, uz pomoć egipatskog astronoma Sosigena iz Aleksandrije 46.p.n.e. izvršena reforma rimskog kalendara, Cezar je zvaničnom kalendaru dodao 80 dana.

Kada je rimski papa Grgur XIII. izvršio sledeću veliku popravku kalendara 1582. godine, doneo je odluku da posle 4. oktobra sledećeg dana bude 15. oktobar. Tako je "ukinuo" 10 dana.

Posebnu poteškoću kod datiranje događaja u prošlosti predstavljaju počeci novih kalendarskih godina. Nije Nova godina oduvek počinjala 1. januara kalendarske godine. Razni narodi su imali različite datume koji su označavali početak nove godine.

U antičkom Rimu, godina je počinjala 1. marta. Hrišćani tek u XII. veku uzimaju 1. januar kao datum od kojeg počinje nova kalendarska godina.

Da bi se moglo izvršiti preračunavanje datuma, jedan od pokušaja je i uvođenje Skaližeovog julijanskog perioda, koji počinje u ponedeljak 1. januara 4713–te julijanske godine pre naše ere. To znači da je julijanski kalendar "produžen" unazad, u prošlost, tako da je njegova važnost otpočela sa 1. januarom te 4713. godine. Astronomi uzimaju kao početnu godinu 4712–tu.

Jevrejski kalendar ima prostu godinu od 12 meseci, a prestupnu sa 13, dok je za početak svog računanja uzeo godinu koju su rabini proglasili za godinu postanka sveta, a to je 7. X. 3761. godina p.n.e.

Muslimanski kalendar ima Mesečevu godinu od 354. godine, a godine broje od Hedžre, tj. od rođenja Muhamedovog 622. godine.

Produženje kalendara unazad

Gregorijanski kalendar tačno i precizno beleži datume događaja od svog nastanka, 15. oktobra 1582. godine. Postavlja se pitanje kako odrediti tačan datum nekog događaja koji je bio zabeležen po starom, julijanskom kalendaru.

Pa ni tu stvari nisu jednostavne: mnogo manji problem za gregorijanski kalendar predstavlja određivanje datuma događaja koji su se desili posle nove ere. Za starije datume, one pre nove ere, problem je malo ozbiljniji.

Takvo određivanje datuma je moguće metodom projektovanja gregorijanskog kalendara unazad. Takvo primenjivanje jednog kalendara na vreme pre njegovog pronalaska (ili na vreme pre njegove zvanične primene), naziva se proleptika. Postoji proleptika i gregorijanskog i julijanskog kalendara.

Na primer, po gregorijanskom kalendaru, tačno jedna godina pre njegovog stupanja na snagu trebalo bi da bude datuma 15. oktobra1581. godine, iako je to u stvari bio 5. oktobar 1581. godine po julijanskom kalendaru. Ili: 25. decembar 800. godine po julijanskom kalendaru jeste u stvari 29. novembar 800. godine po gregorijanskom (produženom u nazad) kalendaru.

Za određivanje datuma po jednom ili drugom kalendaru, potrebno je znati razliku u broju dana između kalendara za to stoleće. Ta razlika se proračunava za svakih 100 godina, tako da je npr. ta razlika od 1801. do 1900. iznosila 12 dana, a za XXI vek će biti 13 dana.