Kalendar
Reč dve o kalendaru

Ovaj mesec
Neke zanimljivosrti o aktuelnom mesecu

Tako je kalendar koji je Gaj Julije Cezar uveo u rimsku državu 45 p.n.e. bio u stvari stari egipatski kalendar, koji se tamo koristio od 238. godine p.n.e. (kanopski edikt).

Osnovna odredba tog kalendara je bila, kao što smo videli, da godina (prosta) ima 365 dana, a svaka četvrta (prestupna) 366 dana. Srednja dužina godine je, prema tome, 365,25 dana, pa je kalendarska godina duža od tropske (astronomske, prirodne) godine za 11 minuta i 13,92 sekunde. Ta razlika se akumulira i za oko 128 godina iznosi jedan dan, a za 400 godina nešto više od 3 dana. (Zbog te razlike julijanskog kalendara i tropske godine, mnogo kasnije će i doći do njegove revizije od strane rimskog pape Grgura XIII 1582. godine, o čemu će biti reči kasnije.)

Da vidimo kako je sprovođen taj novi kalendar u Rimu posle 45 p.n.e., po Cezaru nazvan julijanski. Podsetimo se samo da je Cezar u svom kalendaru napravio simetriju u broju dana u mesecu i to ovako:

Doduše, meseci su imali drugačija imena i to sledeća:

Međutim, posle ubistva Julija Cezara 44. godine p.n.e., odluka da svaka četvrta godina bude prestupna je verovatno greškom sveštenstva preinačena. U jednom periodu, svaka treća godina je bila prestupna i to sledeće:

Oktavijan Avgust

Prema gornjoj tablici, između 9. godine p.n.e. i 8. godine n.e. nije bilo prestupnih godina. (Neki od autora tvrde da prestupnih godina nije bilo u periodu od 12 p.n.e. i 4 n.e.) To je urađeno po naredbi novog rimskog imperatora Oktavijana Avgusta[1] da bi se umanjila (bolje reći potrla) greška nastala brojanjem svake treće godine kao prestupne.

Prema podacima istoričara rimskog perioda, zbog ratnih i drugih zasluga, a i onih vezanih za prepravke kalendara oko prestupnih godina, dva rimska konzula su predložila da jedan mesec u godini mora da dobije ime cara Oktavijana Avgusta. Prema nekim izvorima, to su bili konzuli Assinius Galus i Marcius Censorinus.

Pre toga (pre 44. godine p.n.e.) ime petog meseca Quintilisa promenjeno je Juliju Cezaru u čast, u juli. Godine 8 n.e. predloženo je da sedmi mesec, septembar, u kome je rođen Oktavijan, ponese njegovo ime. Ipak, obzirom da je imperator imao mnogo više sreće u ratnim pohodima u prethodnom, šestom mesecu Sextilisu, predloženo je da u njegovu čast taj mesec dobije ime avgust.

Prema ranije usvojenom kalendaru Julija Cezara, sadašnji mesec avgust je imao 30 dana, pa predlagači nisu želeli da Avgustov mesec ima manje dana od meseca koji je posvećen Cezaru, zato su predložili da se jedan dan "uzme" od meseca februara i doda avgustu. Tako je februar ostao sa 28 dana u prostoj, a sa 29 dana u prestupnoj godini, umesto 29 i 30 dana kako je bilo do tada.

Tim potezom znatno je narušena postojeća simetrija julijanskog kalendara. Sada su se tri meseca od po 31 dan našla jedan do drugog: juli, avgust i septembar. Zato je odlučeno sledeće: septembar i novembar će imati po 30 umesto po 31 dan, dok će oktobar i decembar imati po 31 umesto 30 dana. Tako je opet napranljena kakva-takva simetrija: dva letnja meseca, juli i avgust (jedan do drugog) će imati po 31 dan, kao i dva zimska, decembar i januar.

No i pored toga ostaje nam činjenica da od tada pa sve do danas meseci u kalendaru imaju različiti broj dana: 28, 29, 30 i 31 dana.

Ali iako su pomenute izmene izvršene u doba cara Oktavijana Avgusta, kalendar se i dalje zvao julijanski. Međutim, znatno kasnije, nezadovoljstvo hrišćanske crkve idejom poteklom od reformi Julija Cezara da početak godine sa 1. marta bude premešten na 1. januar je kulminiralo. Zbog toga je crkveni Sabor u Turu 576. godine obznanio da je prebacivanje nove godine od 1. marta na 1. januar bilo pogreška.

Tokom Srednjeg veka mnogi datumi su korišćeni kao početak nove kalendarske godine. Ako se neki stari dokumenat odnosi na neku godinu X, to može da bude bilo koji od 7 navedenih perioda (mereno po našem sadašnjem kalendaru):

Obzirom da su razne zemlje u raznim periodima koristili različite sisteme brojanja godina u religiozne ili građanske potrebe, jako je teško opredeliti se za neku od navedenih interpretacija. U vizantinskom carstvu na primer, Nova godina se slavila 1. septembra, a godine nisu računate od Hristova rođenja, već od hipotetičnog biblijskog postanka Sveta 5508. godine.

Ali početkom XVII veka većina zemalja je prihvatila 1. januar kao prvi dan u godini. Italija i Engleska su tek posle 1750. godine prihvatile taj datum kao zvanični početak godine. U Engleskoj (bez Škotske) bile su u upotrebi tri različite vrste godine:

Istorijska godina, koja je počinjala 1. januara,

 Liturgijska godina, koja je počinjala prve nedelje u godini,

 Civilna godina, koja je od VII – XII veka počinjala 25. decembra, od XII – 1751. godine počinjala 25. marta i od 1751. godine 1. januara

(septembar 2002.)

| Home | Sadržaj | Galaksija | Sunčev sistem | Teorija i praksa |
| Instrumenti | Istorija i tradicija  | Efemeride |

vrh