|
Heroj mračnog humora
Američka naučna fantastika (odnosno ona pisana na engleskom jeziku) već 60-tak godina pripisuje sebi titulu “svetska” i pod takvim okriljem opravdava sopstveni kulturni militarizam. Od autora koji nisu sa njihovih prostora “svetska naučna fantastika” se brani svim mogućim sredstvima, istovremeno koristeći ogromnu reklamnu mašinu da bi osvojila sva još nepokorena tržišta i na njih plasirala, kao jedino prave, svoje proizvode. Nesporno je da SAD, potpomognute Engleskom i pomalo Australijom, ima najmasovniju produkciju dela ovog žanra i da među njima ima umetničkih kvalitetnih knjiga, mada je više od 90 odsto produkcije zapravo rutinska literarna konfekcija daleko od bilo kakve umetnosti. No, takođe je nesporno da naučna fantastika nije američki spacijalitet i zabran, odnosno da se ovom temom bave brojni pisci širom planete i da stvaraju kako uspešna tako i minorna dela. Problem je u tome što je proboj na scenu tzv. “svetske naučne fantastike” gotovo nemoguć upravo zbog otpora onih koji su sebe proglasili jedinim stvaraocima valjanog SF-a. Naravno, nekolicina neameričko-engleskih autora uspelo je da stigne na “svetsku” scenu i dokaže svoje vanredne kvalitete. Među njima je i Šveđanin Sem Lundval (rođ. 1941), koji je znan ne samo kao pisac naučne fantastike, već i kao njen istoričar i teoretičar. U svojim esejima on se bavi kako problemima samog postojanja i razvoja žanra, tako i žanrovskim elementima, temama i pravcima. Lundval je i antologičar i urednik časopisa i nekoliko knjiških edicija. Paralelno sa ovim radom Lundval piše i objavljuje priče i romane koji nailaze na pozitivne kritike kako u Švedskoj tako i u SAD. Među do sada objavljenim delima posebno mesto zauzima serija o Bernardu, koju čine romani “Nije vreme za heroje” (1971), “Bernard osvajač” (1973), te “Brenardovo magično leto” (1974). Reč je o humorno-satiričnim romanima koji, prateći dogodovštine neuspešnog heroja Bernarda, variraju mnoštvo uobičajenih žanrovskih situacija i odnosa dovodeći ih do apsurda i “smehotresnog” besmisla. Poletnost i svežina, te urnebesni ritam smenjivanja epizoda bez padova ili praznog hoda, čini ove romane sjajnom literaturom koja je istovremeno i kritika neinventivnog, rutinskog trošenja žanra. U sličnom, veselo-razdraganom tonu odvija se i roman “Alisa, Alisa!” iz 1971. (objavljen i pod naslovom “Alisin svet”), potvrđujući da se ovaj pisac ne “troši” u jednom romanu, što je vrlo čest slučaj sa humorističkom naučnom fantastikom. Od romana sa “ozbiljnijim” sadržajem najpoznatiji je “King Kong bluz” iz 1975. (objavljen i pod naslovom “Godina 2018.”); reč je o antiutopiji koja istražuje pogubni uticaj reklama i mas-medija koji obezvređuju život jedinke. Zapaženi su i Ludvalovi romani “Princ mraka” (1975) i “Sudar” (1982). Lundval je jedan od učesnika u zajedničkom stvaranju knjige “Priče s planete Zemlje: roman sa 19 autora” iz 1986, koja je okupila autore sa anglosaksonske scene, ali i iz zemalja koje ne pripadaju tim jezičko-geografskim prostorima. Lundvalove proze svojom vedrinom i promišljenošću, odnosno poigravanjem žanrovskom ikonografijom i obrascima, svakako spadaju u dela koja dostojno predstavljaju naučnu fantastiku kao umetnički izazovnu i relevantnu literaturu. (10.02. 2005.)
|
