Opasno očovečenje

Volter Tevis

Mada je za života objavio (samo) sedam knjiga, od kojih su (samo) četiri naučnofantastične, Volter Tevis (1928-1984) je njima izborio svoje mesto među piscima koji su učinili važne pomake u razvoju žanra. NJegov prvi roman "Čovek koji je pao na Zemlju" iz 1961. godine na dotada nepoznat način obrađuje temu posete vanzemaljaca planeti ljudi. Naime, jedan od poslednjih predstavnika civilizacije sa planete Antea biva poslat na Zemlju kako bi utvrdio da li je moguće da se i preostali stanovnici sa upropašćene planete dosele ovamo. Početni entuzijazam emisara-izviđača, koji prodajom izuma pokušava da sakupi sredstva za izgradnju svemirskog broda kojim bi stigao do Antee i vratio se na Zemlju, biva ometen bezbrojnim klopkama svakodnevnog života na Zemlji, od haosa modernog življenja i političkog ometanja, spletkarenja i zloupotreba, do njegovog sasvim neplaniranog hedonističkog uživanja u blagodetima bogatstva i nepredvidive emotivne vezanosti. Raskorak između zadataka i neostvarenja cilja slama izaslanika koji gubi razum, osuđujući tako i sebe i svoju civilizaciju na dugu i bolnu propast.
Umesto tipiziranih podela na loše vanzemaljce na ratnom pohodu i Zemljane koji moraju da se brane od njih ili, u drugoj, ređoj varijanti, na dobre svemirce i nepoverljive domoroce, Tevis ispisuje sasvim drugačiju priču o lepoti ali i pogubnosti preuzimanja fizičkog i mentalnog sklopa tipičnog primerka ljudske vrste. Po romanu "Čovek koji je pao na Zemlju" snimljen je 1976. istoimeni film u režiji Nikolasa Rega sa Dejvidom Bovijem u glavnoj ulozi. Priču suprotnu onoj iz "Čoveka..." nalazimo u romanu "Koraci Sunca" (iz 1984): ovog puta emisar sa Zemlje, koja je na pragu uništenja, odlazi u svemir da bi pribavio pomoć od tamošnjih civilizacija ali ne uspeva da ispuni zadatak.
Roman "Ptica rugalica" objavljen 1980. tamnim bojama odslikava proces očovečenja robota Boba Spoforta. Tevis je svoje naučno fantastične priče sakupio u zbirku "Daleko od doma" iz 1981; širina tema kojima se bavi i osmišljenost koja ih prati potvrdile su da je Tevis autor velikih potencijala koji, na žalost, nisu razvijani i realizovani u većem broju dela. Ipak, Tevisove knjige nose brojna precizna zapažanja o ljudskoj prirodi i civilizacijama Zapada, koje su umnogome izvitoperile početne kvalitete i potencijale čoveka, a situacije koje je on osmislio ušle su u ikonografiju naučne fantastike, poništavajući jednostrani, crno-beli pogled na odnose Zemljana i inteligentnih bića s drugih planeta, postajući osnov za serioznije pristupanje ovoj temi.

(oktobar 2004.)

vrh strane