16. mart. 2008.

Kliknite na ilustraciju

Iako je prošlo više od 40 godina od kako je poleteo, izuzetni avion SR–71 još uvek važi za nabrži avion na mlazni pogon na svetu. Konstruisanje "Blackbirda" je otpočelo krajem pedesetih, kao visinski presretač i napadačka platforma koja će moći da leti preko 3 Maha. Međutim, nakon neprijatne epizode sa špijunskim avionom U–2 (kada su ga Sovjeti 1960. oborili duboko iznad svoje teritorije), CIA je naprasno postala zabrinuta i grozničavo je tražila zamenu za "provaljeni" avion. Čim je CIA shvatila da bi "Blackbird" bio mnogo bolji za izviđačke nego za lovačke i odbrambene uloge, dali su novac i time je otpočeo da se uobličava koncept koji će od 1958. postati poznat kao SR–71. Ključni faktor u smanjivanju ranjivosti ovog aviona krio se u povećanju brzine na preko 3 Maha i plafonu leta na 26.000 metara[1]. Međutim, takve performanse su zahtevale neverovatno velike izmene u dizajnu i konstruktivnim metodama. Glavna promena se ogledala u upotrebi titanijuma, usled čega je ram mogao da preživi enormna zagrevanja kojima je bio izložen pri velikim brzinama. Sledeći problem je bio u izgradnji mlaznih motora i hidraulike, koji su zahtevali napredne materijale koji će omogućiti funkcionisanje u novim uslovima. Zahtev za velikim dometom diktirao je primenu naprednih aerodinamičkih principa, uključujući unazad zabačena delta krila sa specijalnim napadnim ivicama koje će minimizovati naprezanja. Dodatno, SR–71 je inkorporirao prve stelt tehnologije dizajnirane sa ciljem da umanje radarski odraz. Neke od tih metoda su uključivale spušten nos, nagnute repne površine, i boju koja raspšuje radarki zrak.

Slike aviona Lockheed SR.71 Kliknite na ilustracije

U početku je napravljeno 15 napadačkih modela A–12, sa konfiguracijama i za izviđačke i za napadačke misije. Ti jednosedi su 1962. odmah isporučeni CIA–i, mada je jedan bio modifikovan u trenažni dvosed a još dva su dobila po jedno sedište za oficire koji su operisali sa Lokidovim D–21 bespilotnim dronovima[2]. Prvi avioni A–12 mogli su da ponesu kontejner sa jednom megatonskom nuklearnom bombom ili pomenuti dron D–21, opremljen kamerama, infracrvenim senzorima, i drugom opremom. Tri nova dvoseda su izgrađena pod oznakom YF–12A i trebalo je da budu presretači velike brzine, ali su prvenstveno služili kao istraživačke letilice u NASA. A–12 su leteli za Ratno vazduhoplovstvo u ime CIA sve dok mnogo napredniji SR–71, predstavljen kao izviđački model, nije 1968. ušao u upotrebu. SR–71 je ponudio poboljšan ram, veći kapacitet rezervoara za gorivo i bolje aerodinamičke performanse, ali slabije naoružanje od ranijih modela. SR–71 je takođe imao i sposobnost punjenja goriva u vazduhu, što mu je umnogome povećalo radijus.

Mada su mnoge sposobnosti SR–71 i danas ostale nepoznate, veruje se da je avion mogao da ponese nuklearnu bmbu od 1 megatona ili napredne kamere, senzore i špijunske instrumente. Takvi sistemi su mu davali sposobnost da nadgleda fantastičnih 210.000 km² na sat. Veruje se da je ukupno napravljeno 32 aparata, u koja su uključena 29 izviđačka modela SR–71A, dva trenažna SR–71B, i jedan trenažni SR–71C koji je prepravljen u YF–12. Mada su tokom Hladnog rata avioni SR–71 pribavljali mnogo korisnih podataka sa neuralgičnih tačaka u svetu, bio je previše skup za održavanje i korišćenje. Rast troškova za održavanje i smanjenje odgovarajućih budžeta naveli su Ratno vazduhoplovstvo da 1990. uz pompu povuku ovaj avion iz upotrebe. Tri od njih su konzervirana i parkirana u hangarima Lokidove fabrike Palmdale, spremni da se reaktiviraju u slučaju potrebe. Jedini modeli koji danas funkcionišu jesu ona tri SR–71 koje koristi NASA za testiranje visokih brzina.

Zanimljivo je da su tokom Zalivskog rata 1991. mnogi jastrebovi pričali da se pojavila potreba baš za avionima tipa SR–71. Takva mišljenja su naterala Kongres da tokom 1994. reaktivira deo flote "Crnih ptica". Pošto je procenjeno da uskladišteni avioni više nisu u letnom stanju, NASA je pozajmila Vojnoj avijaciji svoja dva dvoseda. Lokid je 1995/96 restaurirao jednosede, instalirajući im novi radarski sistem [Advanced Synthetic Aperture Radar System (ASARS)], Itek kameru za potpuno horizontalno pokrivanje, i dve programirane kamere visoke rezolucije[3]. Dodatno, avioni su bili opremljeni Data linkom tako da su mogli da prenose radarske snimke u realnom vremenu. Ipak, pokušaj reanimacije je bio kratkog veka, i USAF ih je 1998. ponovo penzionisao. Pomenuta tri aparata su vraćena NASA–i i povremeno su korišćena sve do 2001. godine, kada su konačno poslati u penziju. Od 50 A–12, YF–12 i SR–71 koliko je proizvedeno, 20 je izgubljeno u različitim nezgodama, dok su ostali uglavnom podeljeni raznim muzejima širom Amerike.

ISTORIJA:
Prvi let		(A-12) 26. aprila 1962 (SR-71A) 22. decembra 1964
Početak		(A-12) Novembar 1965 (SR-71) Januar 1966
Povlačenje		(A-12) 8. maja 1968 (SR-71) 18. jJanuara 1990, 3. decembra 1998
POSADA:		(A-12) 1 pilot (M-21) 1 pilot i 1 kontrolni oficir (YF-12) 1 pilot i 1 oficir za orižne sisteme (SR-71) 1 pilot i 1 oficir za izviđačke uređaje
CENA:		$34 miliona [1966$]
DIMENZIJE:
Dužina	(A-12) 31,19 m (M-21) 31,19 m (YF-12) 30,02 m (SR-71) 32,74 m
Raspon krila	(A-12) 16,96 m (M-21) 16,96 m) (YF-12) 16,96 m (SR-71) 16,96 m
Visina	(A-12) 5,64 m (M-21) 5,64 m (YF-12) 5,64 m (SR-71) 5,64 m
Površina krila	(SR-71) 167,22 m2
TEŽINE:
Prazan	(SR-71) 27.215 kg
Max. Takeoff	(A-12) 53.070 kg (YF-12) 56.245 kg (SR-71) 77.110 kg
Rezervoari	Ugrađeni: 36.290 kg Spoljnji: nezna se
Max. teret	Nezna se
POTISAK:
Motori	(A-12) dva Pratt & Whitney J-58 turbomlazna sa dodatnim sagorevanjem (M-21) dva Pratt & Whitney J-58 turbomlazna sa dodatnim sagorevanjem (YF-12) dva Pratt & Whitney J-58 turbomlazna sa dodatnim sagorevanjem (SR-71) dva Pratt & Whitney JT11D-20B turbomlazna sa dodatnim sagorevanjem
Potisak	(A-12) 267 kN (M-21) 356 kN (YF-12) 63,000 lb (280 kN) (SR-71) 289 kN
PERFORMANSE:
Plafon leta	85,500 ft (26,060 m) [Svetski rekord]
Domet	4,800 km
Dužina	1 sat 30 minuta
POZNATE VARIJANTE:
Oxcart	Tajna oznaka za avione A–12 date CIA–i
Senior Crown	Tajna oznaka za projekat SR-71
A-11 Archangel	Lokidova interna oznaka za avione za CIA–u
A-12	Originalni koncept je bio bombarder/presretač velike brzine, ali je izgrađen kao jednosedna špijunsko/napadačka platforma, zasnovana na A–11 dizajnu ali sa unapređenim radarskim odrazom; napravljeno 13 (5 izgubljeno).
M-21	Prvobitno namenjen za ram A–12 ali je tokom konstruisanja modifikovan dodavanjem drugog sedišta za oficira koji će upravljati sa dronom D–21. Nove oznake su označavale uloge aviona: mothership (M–21) i daughter (D–21). Napravljeno je 2 komada (1 izgubljen).
YF-12A	Inicijalno dizajniran kao presretački prototip opremljen Hugse AN/ASG–18 impulsni Doplerov radar u nosu i dvema gondolama sa AIM–47 raketama vazduh–vazduh, kasnije dati NASA–i kao istraživački avion od 3 Maha: 3 napravljena (2 izgubljena).
F-12B	Predložen proizvodni model YF–12A koji je trebalo da za USAF služi kao presretač velike brzine; otkazano.
YF-12C	Ram A-12 prepravljen za veće nošenje goriva i druga poboljšenja u cilju testirnja mnogih inovacija koje će biti korišćenje za SR–71; 1 prepravljen.
RB-12	Predložena bombarderska varijanta koja je stigla do nivoa makete pre nego što je izmenjena.
RS-12	Predloženi napadački model
B-12 or B-71	Predložena bombarderska varijanta
RS-71A	Originalna oznaka za špijunske modele.
SR-71A	Krajnji izviđački model sa usavršenom aerodinamikom i ramom, većim doletom, i naprednom opremom za praćenje i nadzor; 29 napraljenih (11 izgubljeno).
SR-71B	Trenažni dvosed sa odvojenim poklopcima kokpita; napravljena 2 (1 izgubljen).
SR-71C	Trenažni dvosed nastao od prepravljenog strukturnog modela za testiranje YF–12A i delova rashodovanih letilica. Napravljen je da zameni jedan trenažni SR–71B koji je izgubljen. Kasnije će biti predat NASA–i. Napravljen 1.
IZGLED AVIONA:

Potražite AM Index