Blesak je bio toliko snažan da su naučnici bili u stanju da
registruju odsjaj koji je stigao gotovo sa same granice poznatog
svemira. Satelit američke Svemirske agencije «SVIFT», 4. septembra
je obavljao svoje redovno pretraživanje vasione – tragajući za
eksplozijama udaljenih zvezda. Tada je registrovao događaj za koji
su naučnici, naknadno, utvrdili da predstavlja najudaljeniju ikada
registrovanu eksploziju. U astronomiji, rastojanje znači vreme. Što
je neki objekat udaljeniji, svetlosti koja potiče sa njega, potrebno
je duže vremena da stigne do nas. Nil Gerel je glavni istraživač na
projektu SVIFT.
«To su bile zaista uzbudljive novosti za SVIFT tim, kada su
podaci stigli na Zemlju. SVIFT je baš napravljen za ovake
situacije.»
Eksplozija koju je registrovao satelit SVIFT, tipična je za smrt
velike zvezde. To su najsnažnije eksplozije u svemiru, koje
proizvedu 100 miliona puta veću energiju nego što naše Sunce
proizvede za godinu. Svemirske eksplozije nisu retkost – to su
dnevni događaji koji se manifestuju u vidu visoko energetskih gama
zraka. Kada bismo golim okom mogli da vidimo gama zračenje – nebesa
bi bila puna takvih odsjaja. Čim je SVIFT registrovao tu eksploziju,
veliki broj zemaljskih teleskopa se usmerio prema tom delu neba,
kako bi na osnovu gama i vidljivog zračenja potvrdio tačnost
otkrića. Danijel Rajhart, astronom sa Univerziteta Severne Karoline,
izmerio je infra-crveno zračenje te umiruće zvezde. Njegovi
proračuni su pokazali da se eksplozija dogodila pre skoro 13
milijardi godina, što je vremenski relativno blizu takozvanom
Velikom prasku, kataklizmičkoj eksploziji iz koje se veruje da je
nastao svemir.
«Ova eksplozija se dogodila skoro 900 miliona godina posle
Velikog praska. To izgleda kao dugačak period, ali svemir ima 13
milijardi i 700 miliona godina, što znači da je ta zvezda
eksplodirala kada je svemir imao 6 do 7 odsto svog sadašnjeg veka.»
Ovaj događaj je postavio novi daljinski i starosni rekord u
beleženju eksplozija u svemiru. Najstarija eksplozija do sada,
dogodila se čak 500 miliona godina kasnije. Ovo novo otkriće je
značajno i zbog onoga što astronomima može da otkrije o kosmosu. Do
njega je došlo manje od decenije otkako su naučnici otkrili da gama
zraci, koje oslobađaju eksplodirajuće zvezde, dolaze izvan granica
naše galaksije. Štaviše, naučnici su tek pre tri godine tačno
utvrdili šta je uzrok tog zračenja. Satelit SVIFT je lansiran u
novembru prošle godine, kako bi pratio takve događaje. Naučnici
predviđaju da će sada biti moguće otkrivati čak i starije i
udaljenije eksplozije zvezda, što će im pružiti priliku da bolje
sagledaju vreme kada je svemir tek počeo da svetli – odnosno kada su
se pojavile zvezde – što se pretpostavlja da se dogodilo oko 600
miliona godina posle Velikog praska.
Sashastar
|
