|
|
| Kalendar kroz istoriju |
|
•
O knjizi • Sadržaj i spisak poglavlja objavljenih u AM |
Kalendar
Reč dve o
kalendaru
Ovaj mesec
Neke zanimljivosrti o aktuelnom mesecu
|
|
|
iz knjige Kalendar kroz istoriju |
O knjizi Kalendar kroz istoriju |
Osnovni elemenat u računanju vremena u svim kalendarima, ona jedinica čiji zbir čini jednu godinu, jeste dan. U naše vreme je uobičajeno da se danom smatra vreme proteklo između dve ponoći ali tako nije bilo i u dalekoj prošlosti. Astronomi su, na primer, od II veka pa sve do 1925. godine računali jedan dan kao vreme proteklo od podneva jednog dana pa do podneva sledećeg dana.
U starim civilizacijama kao i u mnogim primitivnim narodima, gde su međusobne komunikacije sa drugim plemenima ili kulturama bile retke, različite metode računanja dana nisu predstaljale neku teškoću jer je svako u svojoj sredini znao o čemu se radi bez obzira od kad do kad se sâm period računao. Vavilonci, Jevreji kao i stari Grci su, na primer, računali dan od jednog zalaska Sunca do sledećeg zalaska.
Kroz dugu istoriju ljudske civilizacije i sama podela dana je imala puno varijanti. U drevnom Vavilonu, a kasnije u Grčkoj na primer, astronomski dan je bio drugačije izdeljen od gradskog, civilnog, koji se, kao i u drugim starim kulturama, delio na "časove". Dužina tih časova nije bila 60 minuta kao danas i nije bila konstantna, već je varirala sa promenama godišnjih doba1. Pošto je leti dan duži, a noć kraća (zimi je obrnuto), dužina časova se kretala od današnjih 45 minuta, pa do 75 minuta – u zavisnosti od godišnjeg doba. Klepsidre2, gnomoni3, a posle III veka p.n.e. drugi sunčani časovnici4 nisu bili u mogućnosti da tako precizno mere vreme. Tek sa pojavom mehaničkih časovnika5 u zapadnoj Evropi nestali su ti tzv. nejednaki sezonski časovi.
Podelu dana na 2 x 12 časova, odnosno 24 časa, ostavili su nam u nasleđe drevni Vavilonci6 , kao deo sumerskog seksagesimalnog sistema računanja, baziranog na gradaciji broja 60 (5 x 12 = 60), a ne na decimalnoj (dekadnoj) gradaciji, gradaciji broja 10, koju mi danas koristimo.
|
1 U Vavilonu (III milenijum p.n.e.) i u staroj Grčkoj, bilo je samo 2 godišnja doba – leto i zima. Današnji sistem god. doba se javlja tek u periodu posle 650. godine p.n.e. 2 Vodeni časovnici. Predpostavlja se da su ih prvi izumili i koristili Kaldeanci, stari Vavilonci u XIV veku p.n.e. 3 Vrsta primitivnog sunčanog časovnika, sa vertikalnom kazaljkom. 4 Vavilonskom astronomu Berosusu (oko 290 p.n.e.) se pripisuje pronalazak hemisfernog (polulpotastog) sunčanog sata ili hemicycliuma. Sastojao sa od udubljene polulopte sa šiljkom u centru. Putanja senke tog šiljka je kružni luk. Dužina i pozicija tog luka varira od sezone, te su odgovarajući broj lukova bio urezan na dno polulopte. Svaki luk je bio izdeljen na 12 jednakih delova, a svaki zrak je, računajuči od izlaska do zalaska Sunca, predstavljao 12 jednakih delova ili časova. 5 Prvi javni časovnici sa točkićima (zupčanicima) su se pojavili u Milanu 1335. godine, a najstariji takav časovnik danas se nalazi u Salisbury Katedrali i potiče iz 1386. god. Prvi mali sat sa oprugom ("Nirnberško jaje") konstruisao je i napravio oko 1510. god. nemački kovač Peter Heinlein. 6 Duodecimalni sistem – ima za osnovu broj 12; od njega je do danas u upotrebi ostalo tuce (12 kom.) i vavilonsko računanje vremena: godina od 12 meseci i dan od 2 x 12 sati. Seksagezimalni sistem – ima za osnovu broj 60; zadržao se do danas u podeli ugla i vremena: 1° i 1 sat od 60', a 1' od 60''. |
(april 2002.)
|
Home |
Sadržaj |
Galaksija |
Sunčev sistem |
Teorija i praksa |
|
Instrumenti |
Istorija i tradicija |
Efemeride 2002 |