Dipl. ing. Drago I. Dragović dragovic@net.yu

Kalendar kroz istoriju Molim te objasni mi Popust

5. maj. 2008.

Međunarodno astronomsko udruženje (IAU) je krajem aprila objavilo da su (konačno) odobrili imena za novootkrivene kratere i druge tvorevine na Merkuru. Sve te nove oblike terena otkrio je MESSENGER  tokom svog prvog (od tri planirana) preleta planete sredinom januar ove godine.

Kliknite na ilustraciju

Nomenklatura

IAU [1] je međunarodno priznat autoritet za davanje imena raznoraznim geološkim pojavama na nebeskim telima (asteroidima, planetama, zvezdama, itd.), sa središtem u Parizu. "Prijatno smo iznenađeni ažurnošću IAU i njihovom željom da upadljive forme na površini Merkura, koje su se prvi put videle na slikama MESSENGERA, tako brzo dobiju imena," izjavio je s ponosom Sean C. Solomon, direktor misije i profesor/doktor u Karnegijevoj instituciji u Vašingtonu. "Naš tim naučnika koji je učestvovao u januarskom događaju upravo sređuje naučne papire i podatke, i ova munjevita akcija IAU će nam omogućiti da referišemo o našim otkrićima koristeći njihova nominalna imena."

Na većini asterioda i planeta postoje jasno utvrđena pravila za davanje imena uočljivim geološkim tvorevinama na površini. Merkurovi grebenovi i velike stene su nazvane po brodovima velikih istraživača. Jedna velika grupa strmih neravnina koju je otkrio MESSENGER, dobila je naziv Beagle Rupes (lat. rupes, greben), prema brodu na kome je slavni Čarls Darvin oplovio svet, i napravio svoja najveća otkrića.

Krateri na Merkuru su nazvani prema poznatim (preminulim) muzičarima, umetnicima, ili piscima. Radi se o sledećim kraterima:

·         Apollodorus – po Apolodoru iz Damaska, arhitekti cara Trajana (98–117), koji je napravio ogromni most na Dunavu, čiji tragovi i danas postoje u Đesdapskoj klisuri, u blizini Kladova ("Trajanova tabla"). Pripisuje mu se i gradnja rimskog Panteona i Ville Adriana u Tivoliju.

·         Atget – po Eženu Atgetu, francuskom fotografu poznatom po dokumentarnim slikama arhitekture i uličnih scena Pariza.

·         Cunningham – po Imogeni Kaningem, američkoj fotografkinji poznatoj po portretima, mrtvoj prirodi, i studijama modela.

·         Eminescu – po rumunskom pesniku Mihajlu Emineskuu, poznatom "kumu" današnjeg savremenog rumunskog jezika.

·         Kertesz – po Andru Kertesu, američkom fotografu mađarskog porekla poznatom po foto–esejima.

·         Neruda – po čileanskom poeti, nobelovcu i političaru, Pablu Nerudi, ipak najpoznatijem po ljubavnoj poeziji.

·         Raditladi – po Litilu Disangu Raditladi, pesniku i dramaturgu iz Bocvane, koji je tamo osnovao prvu političku partiju, saveznu partiju.

·         Sander – po nemačkom fotografu Avgustu Zanderu, poznatom portretisti.

·         Sveinsdottir – po Julijani Sveindotir, jednoj od prvih islandskih slikara i umetničkih inovatora u slikanju na platnu.

·         Xiao Zhao – po kineskom umetniku iz dinastije Song (1127–1279), koji je bio carski slikar, sa mnogim javnim titulama.

MESSENGER je otkrio i jako neobične depresije, koje su se širile na malom prostoru u blizini središta poznatog basena Caloris, prečnika 1.350 km, nastalog verovatno udarom ogromnog asteroida (~150 km) pre oko 3,85 milijardi godina. Pojedinačne depresije stvaraju jaruge, ili po IAU terminologiji, fossa–e (množina od lat. fossae). Na prvim slikama Merkura, koje je još u prošlom veku napravio Mariner 10, nisu uočene nikakve jaruge, tako da su stručnjaci iz IAU morali da uvedu novu šemu za njihova imena – izbor je pao na značajna arhitektonska dela. Pantheon Fossae je dobila ime prema Panteonu, rimskom hramu (kasnije i crkvi) iz II veka, koji i danas postoji. I ova drevna građevina i jarak, odlikuju se centralnom kružnom strukturom i zračnom teksturom.

Stručnjak sa Arizona State University [2], Mark Robinson, inače čovek zadužen za tehnički razvoj svih slika koje pravi MESSENGER, ima posao da za IAU šalje informacije u njihovu bazu podataka, ali i da daje određene predloge za ideje za moguće nazive.

"Ima nešto romantično u tim nazivima," priznaje Robinson. "Sa praktične strane, imenovanje svih tih tvorevina olakšaće komunikaciju među stručnjacima koji proučavaju ovu planetu. Veoma je zamorno kada pišete neki naučni tekst da kažete 'onaj veliki krater malo južnije od onog jako velikog kratera u blizini Merkurovog južnog pola'. Mnogo je lakše samo reći naziv kratera."

Prilikom prvog planiranog prolaska kraj Merkura, kamere Mercury Dual Imaging Systema (MDIS) sa letilice MESSENGER snimile su veliki deo Merkurove površine koja nikada ranije nije bila viđena. (Kada je 33 godine ranije, jedina letilica posetila Merkur – bio je to pominjani Mariner 10 – Sunce je obasjavalo sasvim drugi deo planete.) Kako MESSENGER naučni tim bude dalje proučavao prispele slike, očekuje se da će biti imenovane i druge geološke tvorevine na površini.

MESSENGER će sledeći put proleteti kraj Merkura već 6. oktobra ove godine, kada će biti snimljena druga strana planete. Treći "fly–by" je na programu 29. septembra 2009. godine, a tek tamo marta 2011. ova svemirska letilica će ući u orbitu najmanje planete u solarnom sistemu.

Izuzetno komplikovane navigacione poslove oko ove misije vodi tim iz kompanije KinetX, Inc. iz Tempe, u Arizoni. To je prva privatna firma koja za Nasu radila jednu deep–space misiju [3]. U ovoj ulozi, oni su odgovorni za određivanje svih trajektorija i njihovih korekcija tokom putovanja ove svemirske letilice teške jednu tonu kroz unutrašnjost Sunčevog sistema, kao i određivanje pravih brzina za ulazak u odgovarajuće orbite.

U Astrotechu u Tutisvilu, na Floridi, tehničari iz Laboratorije za primenjenu fiziku (APL) univerziteta Johns Hopkins pripremaju letilicu MESSENGER za premeštanje u drugu halu, na rizičan posao punjenja letilice krio-gorivom.

(13.05.2008.)

vrh

priključite se

Merkur

PRVE SNIMKE DRUGE STRANE MERKURA * Slike Merkura januar 2008. * Telefonske slušalice na Merkuru!

Brojanje kratera na Merkuru