|
|
|
sateliti |
|
Galilejevi sateliti |
| |
|
|
7. januara 1610.
Galileo Galilej je otkrio tri Jupiterova satelata: Io,
Europe i Calisto. Desetak dana ranije Jupiterove satelite je
posmatrao i Simon Majer. |
07. jan. 2007.
|
Galilejevi (ili Veliki) Jupiterovi sateliti |
 |
|
S leva na desno: Ganimed, Kalisto, Io i Evropa |
Pre nego što su 1610. godine jedan Bavarac iz
Guncenhauzena (Gunzenhausen) Simon Majer ili Majr [Simon Mayer ili
Mayr (lat. Marius), 1573–1624], a desetak dana kasnije, nezavisno od
njega, i Italijan iz Pize Galileo Galilej (Galileo Galilei,
1564–1642), uz pomoć jednostavnih teleskopa otkrili četiri
Jupiterova satelita, ljudi nisu ni pretpostavljali da se oko planeta
okreću neka manja nebeska tela, njihovi prirodni sateliti
[1]. Jedino su od
pamtiveka znali za naš Mesec.
|
Satelit |
Prečnik
|
Masa |
Gustina |
Udaljenost |
Rotacija |
|
|
(km) |
(e22 kg) |
(g/cm2) |
(103
km) |
(dana) |
|
Io |
3.642,6 |
8,9319 |
3,528 |
421,8 |
1,76913778 |
|
Evropa |
3.121,6 |
4,797 |
3,014 |
671,1 |
3,55118104 |
|
Ganimed |
5.262,4 |
14,819 |
1,942 |
1.070,4 |
7,15455296 |
|
Kalisto |
4.820,6 |
10,759 |
1,834 |
1.882,7 |
16,6890184 |
[Tabele prema podacima JPL (Jet Propulsion Laboratory)
kalifornijskog Instituta za tehnologiju.]
|
Satelit |
Inklinacija* |
Ekscentircitet |
|
Io |
0,04 |
0,0041 |
|
Evropa |
0,47 |
0,0101 |
|
Ganimed |
0,21 |
0,0015 |
|
Kalisto |
0,51 |
0,007 |
Kada su Simon i Galileo otkrili Jupiterove, kasnije nazvane
jednostavno (ipak) Galilejevim satelitima
[2], bila je to
velika naučna novost i senzacija. Tada se još nije znalo za Uran,
Neptun i Pluton. Tek 1877. godine (posle 261 godine), američki
astronom A. Hol će otkriti nove planetne satelite – dva Marsova
meseca, Fobos i Dejmos.
Ova otkrića su dala snažnu potporu Kopernikovoj heliocentričnoj
teoriji, pokazavši da se ipak ne okreće sve oko naše Zemlje.
Radi upoređenja sa našim Mesecom, koji ima
prečnik 3.476 km, vidi se da su Jupiterovi sateliti Io, Ganimed i
Kalisto veći od njega. Mesečeva masa iznosi 7,349 × 1022
kg i predstavlja 1,23% Zemljine mase.
|
[1]
Ljudi u Evropi ne, ali Kinezi izgleda da jesu.
Kada je 1981. godine pekinški profesor i specijalista sa
Istraživačkog instituta prirodnih nauka, Ši Zezon (Xi
Zezong), objavio da su u njihovim arhivama pronađeni
dokumenti koji govore da su 2.000 godina pre Evropljana
Kinezi već znali za Jupiterove velike satelite.
Ta vest je odjeknula u naučnim krugovima. Kako je to Kinezima pošlo
za rukom?
Drevni kineski astronom Gan De uspeo je 365 p.n.e. da
golim okom posmatra i zabeleži položaje navedenih
satelita. Nazvao ih je Su (Xu) (Io), Nu (Evropa), Šu (Shu)
(Ganmed) i Vei (Wei) (Kalisto). Posmatranje je ostalo
zabeleženo u XXIII knjizi starih kineskih astronomskih
radova "Kai Yuan Zhan Jing" ("Knjige posmatranja od
nastanka istorije") dinastije Tan (670–905 n.e.).
Najnovija istraživanja potvrdila su da je teorijski to moguće, jer
je ljudsko oko u stanju da vidi zvezde 6. magnitude, a
Jupiterovi sateliti su 4. ili 5. magnitude.
[2]
Galilej ih je prvo nazvao Kozimove zvezde (Cosmica
Sidera), u čast svog patrona, Velikog vojvode od Toskane,
Kozima II Medičija (Cosimo II dé Medici, 1590–1621).
Pošto je Kozimo imao 4 brata,
predložio je da se naziv promeni u Medičijeve zvezde
(Medicea Sidera). Ovo je ozvaničeno objavljivanjem u
venecijanskom "Zvezdanom glasniku" ("Sidereus Nuncius"),
nepuna dva meseca po otkriću.
Prve pojedinačne nazive novih nebeskih tela predložio je Đovani
Batista Hodierna (Giovanni Battista Hodierna,
1597–1660), Galilejev učenik i
autor prvih efemerida, za svakog od braće Mediči:
Principharus, Victipharus, Cosmipharus i
Ferdinandipharus. Tek 1614. godine Simon Mаrijus
je dao predlog imena koji je ostao do danas. |
(05.01.2007.)
vrh
|
Jupiterovi
sateliti - osnovno
o Jupiterovim satelitma
• Io
• Evropa
• Ganimed
• Kalisto
Evropa,
nova saznanja
Jupiterovi
sateliti
Galilejevi sateliti kao model unutrašnjeg solarnog sistema
Io
Evropa
Ganimed
Kalisto
Amaltea
|
