Sadržaj 

Zavirite u knjigu

UVOD U VANATMOSFERSKA ASTRONOMSKA POSMATRANJA…15

Zašto su nam potrebni astronomski instrumenti u kosmosu?...15
Počeci vanatmosferskih posmatranja..16
Budućnost i problemi...19

ASTRONOMIJA U OPSEGU GAMA-ZRAČENJA..21

Istorija gama-astronomije...22
Opservatorije i instrumenti gama-zraka...23

Komptonova opservatorija..24

Kosmički izvori gama-zračenja..26

Tesni dvojni sistemi – fizički dvojne zvezde..26
Aktivna galaktička jezgra (Active galactic nuclei – AGN…26
Središte naše galaksije – Mlečnog puta…28
Nuklearne spektralne linije…28
Supernove (SN) i ostaci supernovih (SNR…29
Bljeskovi (erupcije) gama-zračenja (Gama-Ray Bursts – GRB)..30
Neidentifikovani izvori gama-zračenja E > 100 MeV…32
Difuzno galaktičko gama-zračenje…33
Gama-astronomija sa Zemlje – Čerenkovljev teleskop…34

Gama-astronomija u budućnosti…36

ASTRONOMIJA X-ZRAČENJA…39

Nastanak i buran razvoj astronomije X-zračenja…40
Astronomski instrumenti za X-zračenje…41

U čemu je razlika između optičkih teleskopa i teleskopa za X-zračenje?...41
Zašto graditi opservatorije za X-zračenje u kosmosu?...42
Teleskopi za X-zračenje…42
Detektori X-zračenja…43

Važnije misije astronomije X-zračenja…44

Astronomija X-zračenja kao – pokretač tehnološkog razvoja…47
Vrste izvora kosmičkog X-zračenja…47

Sunce, Sunčev sistem i obične zvezde…48
Dvojne zvezde emiteri X- zračenja…49
Crne rupe…49
Kataklizmičke promenljive zvezde…50
Tamna materija…51
Difuzno pozadinsko X-zračenje…51
Neutronske zvezde…52
Pulsari…53
Supernove (SN) i ostaci supernovih (Supernova remnants – SNR)...54
Beli patuljci…55
Privremeni izvori X-zračenja (X-ray Transients)...56
Obične galaksije, aktivne galaksije i kvazari…58

Budućnost astronomije X-zračenja …60

ULTRA-LJUBIČASTA ASTRONOMIJA…63

Kako “vidimo” koristeći ultraljubičastu svetlost? …64
Istorija ultraljubičaste astronomije…64
Ultraljubičaste opservatorije…66
Ekstremne ultraljubičaste opservatorije...66
Šta nam ultraljubičasta svetlost pokazuje?...67
Glavni istraživački pravci ultraljubičaste astronomije: …68
GALEX – istraživač galaktičke evolucije…69
Ultraljubičasta kontinuum emisija …70

NOVA OPTIČKA ASTRONOMIJA SA ZEMLJE I IZ KOSMOSA – DANAS I SUTRA!...73

Nova generacija optičkih teleskopa…73

Iz magazina “Astronomija” broj 18…76

SALT…76

Optička astronomija u kosmosu…78

Opšti prikaz svemirskog teleskopa Habl …78
Opis instrumenta…79
Sadašnji instrumenti na HST-u…81
Spektrograf Habl svemirskog teleskopa …82
Kamera za blisku infracrvenu oblast – NICMOS …83
Corrective Optics Space Telescope Axial Replacement (COSTAR)…83
Kamera za objekte slabog sjaja (FOC)...83
Operacije Hablove misije i posmatranja …84
Ranije korišćeni instrumenti na Hablu…85
Spektrograf za objekte slabog sjaja FOS)...86
Godardov spektrograf visoke rezolucije (HRS)...86
I dalje …87

INFRACRVENA ASTRONOMIJAJUČE, DANAS I SUTRA…89

Otkriće infracrvene svetlosti…89
Šta je infracrveno zračenje?...91
Zašto je infracrveno zračenje korisno?...92
Istraživanje sakrivene vasione…93
Registrovanje hladnih objekata…94
Istraživanje ranog kosmosa…95
Dopuna poznavanja vidljivih nebeskih tela…95
Istorijat astronomije infracrvenog zračenja i tehnologije njegove detekcije.96
Nova tehnologija…96
Infracrvena posmatranja sa Zemlje…98
Infracrvena posmatranja iz kosmosa…99
Astronomska infracrvena posmatranja…103

Planete i Sunčev sistem…103
Nastanak zvezda…107
Zvezde…109
Planete izvan Sunčevog sistema…109
Naša galaksija…110
Među zvezdama…112
Masa koja nedostaje – braon patuljci…114
Rani svemir…114
Sadašnji i budući infracrveni projekti…116

RADIO-ASTRONOMIJASA ZEMLJE I IZ SVEMIRA…125

ISTORIJAT…125
UVOD…126
Jednoantenski radio-teleskopi (single dish)…126
INTERFEROMETRI…128
Današnje nove generacije radio-teleskopa…129
RADIO-ASTRONOMIJA IZ KOSMOSA …132

VSOP (VLBI Space Observatory Programe …132
Radio-Astron projekat…133
Milimetarska radio-astronomija…133
Šta posmatrati radio-teleskopima?...133
I dalje…135

ASTRONOMIJA NA SVIM FREKVENCIJAMA…137

Višefrekventni objekti i izvori…137

Aktivne galaksije (Active Galaxies (AGNs))…137
Dvojni zvezdani sistemi, neutronske zvezde i crne rupe…138
Bljeskovi gama-zračenja (Gamma-ray bursts)….139
Pulsari…139
Supernove i njihovi ostaci (SNRs)…139
Beli/mrki patuljci…140
Radio-kontinuum (408 MHz)...142
Neutralni vodonik…142
Radio-kontinuum (2.4–2.7 GHz) …143
Molekularni vodonik…143
Infracrveno (IC)…144
Blisko IC…144
Optičko…145
X-zračenje…146
Gama-zračenje…146

SVEMIRSKE MISIJE Pomoć modernoj astronomiji…149

Kuda, kako i zašto…?...149
Svemirske misije sa ljudskom posadom…150
I „Ruska VENERA“..152

Neki od problema u budućnosti…153

I dalje …153

DODATAK 1…155

Hronologija istraživanja Meseca i planeta…155

DODATAK 2…167

Najveći astronomski teleskopi (zemaljski i u orbiti)…167

… zemaljski a već u radnom pogonu …167
I još malo zemaljskih:…169
Najveći refraktori:…169
Zemaljski u konstrukciji… …170
Ostali interesantni projekti zemaljskih teleskopa za budućnost…171

Teleskopi u orbiti…172

Budući projekti:…182

Svemirske opservatorije kosmičkih misija sa ljudskom posadom…186

INDEX…189
O autoru…197